بررسی شاخصه‌های توسعه پایدار در محله‌های حاشیه‌نشین مطالعه موردی: محله قلعه کامکار قم

امروزه اسکان غیررسمی در شهرها به‌عنوان معضلی اساسی به شمار می‌رود، رشد سکونتگاه‌های غیررسمی و نامنظم، شکل‌گیری جزیره‌های فقر در حاشیه و درون شهرها به دلیل حذف اقشار کم‌درآمد از نظام برنامه‌ریزی و یا لحاظ نکردن آن به‌صورت فعال و به‌عنوان گروه‌های هدف در سیاست‌گذاری‌ها، تخریب محیط‌زیست، فقدان خدمات شهری، نزول زیربناهای موجود ازجمله بحران‌های مربوط به این موضوع هستند. این مقاله باهدف شناخت شاخصه‌های کالبدی، جمعیتی، زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی توسعه پایدار، هم‌چنین میزان برخورداری از خدمات سعی در تحلیل و بررسی سطوح پایداری محلات را دارد. محدوده موردمطالعه شهر قم بوده و به‌صورت موردی محله قلعه کامکار این شهر موردبررسی قرار خواهد گرفت. روش تحقیق در این مقاله توصیفی تحلیلی بر پایه پیمایش است و از ابزار پرسشنامه و مصاحبه به جهت جمع‌آوری اطلاعات میدانی استفاده‌شده است. جامعه آماری تحقیق نیز شامل کلیه خانوارهای ساکن در محله قلعه کامکار شهر قم است که بر اساس آمار موجود، 9019 خانوار می‌باشد که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران و واریانس به‌دست‌آمده از پیش‌آزمون با سطح اطمینان 95/0،370 خانوار محاسبه‌شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که محله قلعه کامکار قم از مشارکت اجتماعی و تعلق شهروندی پایینی برخوردارند و ازنظر برخورداری از خدمات ارائه‌شده در این محله در سطح مطلوبی قرار ندارد، هم‌چنین با توجه به گسترش فقر و بیکاری حاشیه‌نشینان بیش‌تر در معرض آسیب‌های اجتماعی‌اند. شایان‌ذکر است که وضعیت اسفبار زندگی و شکاف عمیق بین سطح زندگی در این محدوده با بافت اصلی شهر، از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این محله است. به‌طوری‌که عواملی از قبیل مهاجرت از نقاط فقیر روستایی، فقر ساکنان و هم‌چنین، ناکارآمدی مدیریت شهری از سطوح کلان تا خرد این مسئله را ایجاد و تشدید کرده است.